२०७३ कार्तिक १७ गते, बुधबार

काठमाडौं, १७ कात्तिक । कात्तिक शुक्ल द्वितीया तिथि अर्थात भाइटिकाको दिनदेखि कात्तिक पूर्णिमाको मध्यरात्रिमा सम्पन्न हुने सामा—चकेवा पर्वको सुरु भएको छ । दाजुभाइ र दिदीबहिनीको प्रेम प्रतीकको रुपमा रहेको यो पर्वमा माटाका विभिन्न प्रकारका जनावर, चरा र मानवलगायतका मूर्ति बनाएर पुजापाठ गरेर मनाइन्छ ।
भाइटिकाका दिन नै मूर्ति बनाउनका लागि माटो ल्याएर राख्ने भएकाले विधिवत रुपमा हिजोदेखि पर्वको शुभारम्भ भएको हो । यो पर्व मैथिलानी र थारु समुदायका महिलाहरुले मनाउने गर्छन । ग्रामीण क्षेत्रमा अझैं पनि पर्वको लोकप्रियता कायम छ भने तराईका सहरी क्षेत्रमा क्रमिक रुपमा यो पर्वप्रतिको आकर्षणमा कमी आएको महशुस गर्न थालिएको छ ।
काँचो माटोले बनाइएका मानव, चरा र जनावरलगायतका मूर्तिलाई ‘सामा’ र सोही सामालाई आगोमा पकाएमा त्यसलाई ‘चकेबा’ भनिन्छ ।
भगवान कृष्णकी सुपुत्रीको नाम सामा थियो । भगवान कृष्णले आफ्नी छोरीलाई ‘चरा’ बन्ने श्राप दिएपछि पुनः मानव योनीमा फर्काउनमा सामाका भाइ साम्बले खेलेको भूमिकाको विषय यस पर्वसँग जोडिएको छ ।
यस पर्वमा सवैभन्दा रोचक भनेको दिदीबहिनीहरुले पर्वको अवधिभर बेलुकीको समयमा दाजुभाइको प्रशंसाका साथै आशीष दिने खालका सामा गीत गाउने गरिन्छ । सोही क्रममा आपूmलाई चाहिएका सरसामानहरु पनि गीतको माध्यमबाट सुनाउने प्रचलन पनि रहेको छ ।
त्यसपछि, कात्तिक पूर्णिमाको मध्यरात्रिमा महिलाहरुले आ–आफ्ना घरबाट गीत गाउँदै चौंवाटोमा भेला भएर पर्वको अन्तिम रुप दिने गर्छन् । सो अवसरमा सवैभन्दा पहिले भाइले सामा फोडेपछि चुगला र बृन्दावन जलाइन्छ । एक अर्कासँग मूर्तिहरु साटासाट गरेर घर फर्कने क्रममा पुनः गीत गाउँदै आँगनमा पुगेर ‘झुम्मरी’ गीत गाएर पर्वको समापन गरिन्छ । यस पर्वमा प्रसादको रुपमा नयाँ धानको चिउरा, दही, मिठाईका साथै नयाँ धानको बाला समेत राख्ने गरिन्छ ।