नुनको मूल्य प्रतिकिलो १५० रुपैयाँ !
२०७३ श्रावण १० गते, सोमबार
काठमाडौँ, १० साउन । गोरखाको सुगम क्षेत्रमा प्रतिकिलो नून रु २० मा पाइन्छ । ढिके नुनको भाउ प्रतिकिलो रु १५ रहेको छ । तर, उत्तरी गोरखाको हिमालपारिका सात गाविसमा भने प्रतिकिलो नुनको मूल्य रु १५० नाघेको छ । सडक सन्जालले नछोएका यी गाविसमा खाद्यान्नलगायत सामग्रीको ढुवानी खच्चडमार्फत् गरिन्छ । बर्खा लागेपछि पहिरोले मनास्लु पदमार्ग अवरुद्ध हुँदा खच्चडमा गरिने ढुवानी बन्द हुन्छ । नुन, तेल, खुर्सानीको भाउ महँगिएपछि स्थानीयबासी मर्कामा परेका छन् । थुमी गाविसको सोतिबजारबाट खच्चडले सात दिन लगाएर तिब्बतसँग सीमाना जोडिएको सामागाउँ गाविस पुर्याएको नुन प्रतिकिलो रु १५० मा बिक्री भइरहेको स्थानीय शिक्षक वीरबहादुर लामाले जानकारी दिए ।
‘एककिलो सामान ढुवानी गर्दा रु ८०/९० पर्छ’–उनले भने–‘भूकम्पपछि राहत र निर्माण सामग्री ढुवानी गर्न भ्याइनभ्याइ छ । भनेजति पैसा पाएपछि खच्चड व्यवसायीले खाद्यान्नको सट्टा निर्माण सामग्री ढुवानीलाई प्राथमिकता दिएका छन् ।’
आयोडिनयुक्त नुनको मूल्य रु १५० नाघेपछि स्थानीयबासीले तिब्बतबाट ल्याएको ढिके नुन प्रयोग गर्न थालेका छन् । ढिके नुनमा आयोडिनको मात्रा कम हुने भएकाले गलगाँडलगायतका विभिन्न रोग लाग्नसक्ने जोखिम हुन्छ ।
‘चौंरीलाई खुवाउन ल्याएको नुन मान्छेले खान थाले’–लामाले भने । स्थानीय बजारमा आयोडिनयुक्त नुनको अभाव भएको छ । थुमीको सोतिबजारदेखि माछाखोला, सिर्दिवास हुँदै सामागाउँसम्म बर्खा लागेपछि खच्चड सन्चालन भएको छैन । उत्तरी क्षेत्रमा सन्चालित एक हजार ३०० बढी खच्चडले काम पाएका छैनन् । ल्हो, प्रोक, बिही, चुम्चेत, छेकम्पार, सिर्दिवास, केरौंजा, काशीगाउँलगायत गाविसमा पनि नुन, तेल, चामलको अभाव भएको छ । पहिरोले मनास्लु पदमार्ग अवरुद्ध गरेको, उर्लेको बूढीगन्डकीको भेलले चुम्चेत–१ लोक्पा सर्दीखोलामा बाटो बगाउँदा दैनिक उपभोग्य सामग्रीको अभाव चुलिँदै गएको छ । गत वर्षको बर्खामा खच्चड सन्चालन नहुँदा स्थानीयले राहत सामग्री उपभोग गर्नुपरेको थियो ।
नेपाल खाद्य संस्थानले माछाखोला र सिर्दिवास डिपोमा कोटाअनुसार क्रमशः दुई हजार र तीन हजार क्विन्टल खाद्यान्न ढुवानी नगर्दा उत्तरी भेगमा खाद्यसंकट भएको हो । एक बोरा (३० किलो) चामललाई रु चार हजार ५०० पर्छ । ‘थोरै कमाइ हुनेलाई भात खान मुस्किल पर्छ’–शिक्षकले लामाले भने । गाउँदेखि माछाखोला आवत–जावत गर्ने बाटो पहिरोले अवरुद्ध भएपछि केरौंजाबासीलाईसमेत दैनिक उपभोग्य सामग्रीको अभाव भएको छ । केरौंजागाउँबाट रुन्चेत झर्ने बाटोमा ठूलो पहिरो गएको छ । त्यहाँ आधाघन्टाको बाटो पार गर्न तीनघन्टा लाग्ने गरेको केरौंजा–५ रुन्चेतका धनप्रसाद गुरुङले बताए । केरौंजामा प्रतिकिलो नुनको मूल्य रु ४५ पर्छ भने सोना मन्सुली चामलको मूल्य प्रतिबोरा दुई हजार ५०० पर्छ ।
‘एक महिनादेखि खाद्य सामग्री ढुवानी ठप्प छ । गाउँका पसल रित्तिएका छन्’–गुरुङले भने । नुन किन्न बजार झर्नसक्ने अवस्था छैन । पुनःर्निर्माणका लागि अनुदान रकमको पहिलो किस्ता लिन आरुघाट बजारस्थित बैंकमा जानसक्ने अवस्था नरहेको भन्दै उनले दुर्गम भेगका लागि गाउँमै अनुदान बाँड्ने व्यवस्था सरकारले मिलाउनुपर्ने माग गरे । खच्चड व्यवसायी संघका अध्यक्ष धनकुमार गुरुङले ढुंगा खसेर खच्चड घाइते हुनथालेपछि स्थानीय प्रशासनको आग्रहमा बर्खाका लागि खच्चड सन्चालनमा रोक लगाउनुपरेको बताए ।
भूकम्पले भत्काएका बाटो मर्मत नभएको र यस बर्खाले झन् बिगारेको भन्दै बाटो निर्माण गर्न सरकारले आर्थिक सहयोग गर्नुपर्ने बताए ।
मनास्लु पदमार्गको सोतिबजारदेखि सामागाउँ र चुम्चेतको सर्दीखोलामा बिग्रेको बाटो मर्मत गर्न लाखौं रकम आवश्यक पर्ने गुरुङको भनाइ छ ।
बाटो सहज भएर खच्चडले नियमित खाद्यान्नलगायत सामग्रीको ढुवानी नगर्दासम्म उत्तरी भेगमा उपभोग्य सामग्रीको मूल्य नघट्ने बताइएको छ । – रासस
