२०७९ मंसिर १० गते, शनिबार

काठमाडौं । खाडी देश बहराइनको एउटा पुरानो मस्जिद मुनिको उत्खननमा पुरातत्वविद्हरूले यस्तो कुरा फेला पारेका छन्, जुन देखेर सबै छक्क परेका छन् । पुरातत्वविद्का अनुसार मस्जिदको उत्खननमा क्रिश्चियन धर्मसँग सम्बन्धित संरचना भेटिएको छ । यो संरचनाको बारेमा भनिएको छ कि यो क्रिश्चियन मठ हुन सक्छ वा यो कुनै ईसाई धर्म गुरु (विशप) को घर पनि हुन सक्छ। पुरातत्वविद्का अनुसार फेला परेको संरचना छैठौंदेखि आठौं शताब्दीबीचको हो। वास्तवमा, बहराइन र ब्रिटिश पुरातत्व विज्ञहरू बहराइनको यो पुरातन मस्जिद मुनि मिलेर खन्ने क्रममा छन्। यो मस्जिद बहराइनको मुहारक टापुको कब्रिस्तानमा अवस्थित छ।
पुरातत्वविद्ले यो उत्खननको काम तीन वर्षअघि सुरु गरेका थिए । यस्तो अवस्थामा अहिले भएको खोज साँच्चिकै महत्वपूर्ण र स्तब्ध पार्ने पनि छ । बहराइनमा ईसाई धर्मसँग सम्बन्धित यति ठूलो प्रमाण पहिले कहिल्यै भेटिएको थिएन।
बहराइन अथोरिटी फर कल्चर एण्ड एन्टिक्युटिजका निर्देशक सलमान अल महारीले पनि यसबारेमा ३०० वर्ष पुरानो मस्जिदमा छैठौं र आठौं शताब्दीको बीचमा क्रिस्चियन धर्मसँग सम्बन्धित ठोस अवशेषहरू फेला पार्नु बहराइनका लागि निकै रोमाञ्चक कुरा भएको बताए ।
गत वर्ष पनि उत्खनन टोलीले क्रिस्चियन धर्मसँग सम्बन्धित केही कुरा फेला पारेको थियो । त्यसमा केही माटोका भाँडा, विशेष ढुङ्गा र क्रिस्चियन धर्मको प्रतीक ‘क्रस’ फेला परेको थियो । तर, यसअघि बहराइनमा क्रिस्चियन धर्मसँग सम्बन्धित त्यस्तो कुनै पनि कुरा फेला परेको थिएन, जसले प्राचीन कालमा क्रिस्चियन धर्म यहाँ रहेको कुनै ठोस प्रमाण दिन्छ।
सलमान अल महरीले थप व्याख्या गरे, “क्रिश्चियन धर्मको उल्लेख हाम्रो मौखिक इतिहास, जनताको स्मरण र साहित्यमा भएको छ।” महरीले थप जानकारी दिए, “अन्वेषकहरूले क्रिश्चियन धर्मसँग जोडिएका केही ठाउँको नाम पनि छन् । हामीले इतिहासमा पनि यसबारे पढ्दै आएका छौं, तर अहिलेको जस्तो ठोस प्रमाण हामीले कहिल्यै पाएका छैनौं।” बहराइनमा भेटिएको यो पहिलो भौतिक प्रमाण भएको महरीले बताए ।
बहराइनमा क्रिस्चियन धर्मसँग सम्बन्धित यो पुरातन खोज हुनुअघि युएईमा पनि यस्तै केही टुक्राहरू भेटिएका थिए। डेली मेलको रिपोर्टका अनुसार युएईका पुरातत्वविद्हरूले उत्खननमा एउटा पुरातन क्रिस्चियन मठको अवशेष फेला पारेका थिए। यो मठ करिब १४ सय वर्ष पुरानो भएको दाबी गरिएको थियो । यो युएईमा इस्लामको आगमन हुनुभन्दा अगाडि नै भएको बताइएको छ । तर, यसका लागि ठोस प्रमाण भने दिइएको छैन ।
मठको अवशेषमा एउटा चर्चको आकृति पनि भेटिएको थियो। यसका साथै चर्चमा हुने समारोहमा वेफर र रोटी बनाउन प्रयोग हुने गुम्बाका धेरै कोठाहरूमा पनि यस्ता अवशेषहरू भेटिएका छन्। यससँगै धेरै यस्ता साना कोठाहरू पनि फेला परेका छन्, जुन इसाई धर्म गुरुहरूले एकान्तमा भगवानको ध्यान गर्नको लागि बनाएको मानिन्छ।